Một trong những cuốn sách gây tranh cãi và bị căm ghét nhất trong lịch sử, nhưng đồng thời cũng là một trong những tác phẩm quan trọng và được đánh giá cao nhất với ứng dụng thực tiễn sâu rộng. Giá trị của nó vẫn vẹn nguyên sau hơn 400 năm và chắc chắn sẽ tiếp tục được đón nhận, miễn là con người vẫn tồn tại, như một trong những tác phẩm quan trọng nhất từng được viết ra trong lịch sử. Trong bài viết này, Trạm Sách sẽ đến các bạn bản review sách Quân Vương của Niccolo Machiavelli.
Sự ra đời của sách Quân Vương
Sách Quân Vương được Niccolo Machiavelli viết và hoàn thành vào năm 1513 như một món quà dành riêng cho Lorenzo di Piero de’ Medici – người cai trị Cộng Hòa Florence. Cuốn sách chứa đựng những quan sát và lời khuyên của Machiavelli về nghệ thuật trị quốc, được đúc kết từ 14 năm kinh nghiệm hoạt động chính trị.
Vì đây là món quà dành cho bậc Quân Vương, nên Machiavelli không có ý định xuất bản tác phẩm. Chỉ sau khi ông qua đời 5 năm, cuốn sách mới được giới thiệu đến công chúng nhờ sự cho phép của Giáo hoàng Clement VII. Tuy nhiên, ngay từ khi còn là bản thảo, cuốn sách đã gây ra nhiều tranh cãi về nội dung và các vấn đề đạo đức mà nó đề cập. Theo dõi phần tiếp theo của bài viết review sách Quân Vương để nắm bắt nội dung chính của cuốn sách.
Review sách Quân Vương chương 1: Các loại vương quốc
Machiavelli giải thích rằng tất cả các quốc gia đều thuộc một trong hai loại: cộng hòa hoặc công quốc. Trong các công quốc, có những quốc gia được truyền từ đời này sang đời khác, nơi gia đình hoàng tử đã “thiết lập quyền cai trị từ lâu” và các công quốc mới được mua lại bởi những người cai trị mới chưa từng được biết đến. Một số công quốc mới là “hoàn toàn mới”, như trường hợp của Francesco Sforza, người từ một công dân bình thường trở thành Công tước Milan. Những công quốc khác chỉ mới một phần, được sáp nhập vào các quốc gia hiện có “như một phần bổ sung” như khi vua Tây Ban Nha mua lại vương quốc Naples.
Review sách quân vương chương đầu tiên: Trong các loại công quốc mới, có những bang đã quen thuộc với việc cai trị dưới quyền của một hoàng tử có chủ quyền và những bang “quen thuộc với tự do”. Một hoàng tử có thể giành được vị trí của mình trong một công quốc mới nhờ chính sức mạnh quân sự của mình hoặc với sự hỗ trợ quân sự từ bên ngoài. Cuối cùng, người cai trị một công quốc mới sẽ giành được quốc gia của mình “nhờ tài sản hoặc bằng sức mạnh”.
Review sách Quân Vương chương 2: Những Vương quốc Thế tập
Machiavelli tuyên bố rằng ông sẽ “bỏ qua bất kỳ cuộc thảo luận nào về các nước cộng hòa” trong The Prince, vì ông đã đề cập đến các nước cộng hòa trong các tác phẩm khác. Thay vào đó, ông giới thiệu ý định của mình là tập trung vào các công quốc và những phương thức khác nhau để “quản lý và duy trì” chúng.
Review sách Quân Vương – Những vương quốc thế tập: Bắt đầu với các quốc gia cha truyền con nối, ông giải thích rằng chúng dễ duy trì hơn nhiều so với các công quốc mới vì gia đình và các thể chế của hoàng tử đã được thiết lập từ lâu. Machiavelli kêu gọi các hoàng tử duy trì các thể chế hiện có và “điều chỉnh chính sách cho phù hợp với hoàn cảnh”. Điều này sẽ giúp họ đảm bảo vị trí của mình, trừ khi có một thế lực “phi thường” (tức là vận may) tước đoạt quyền lực của họ. Tuy nhiên, nếu bị mất quyền lực do vận mệnh, người cai trị cha truyền con nối có thể dễ dàng giành lại quốc gia của mình “bất cứ khi nào kẻ soán ngôi gặp khó khăn”.
Sử dụng một ví dụ đương đại của nước Ý, Machiavelli lập luận rằng hoàng tử “tự nhiên” hay cha truyền con nối “có ít lý do hơn và ít cần xúc phạm” người dân của mình do quyền cai trị lâu đời của gia đình. Do đó, “ông ấy thường được thần dân yêu quý hơn”. Chỉ cần hoàng tử cha truyền con nối không “kích động hận thù” bằng những “tệ nạn phi thường” thì có thể duy trì thiện chí của thần dân. Do sự “kiên trì” của chế độ cai trị cha truyền con nối, người dân quên đi “những ký ức về sự thay đổi” và quen thuộc với hiện trạng giúp người cai trị dễ dàng duy trì quyền lực hơn.
Xem thêm: 48 Nguyên Tắc Chủ Chốt Của Quyền Lực Tóm Tắt – Quyển Sách Gây Tranh Cãi Nhất Thế Kỷ XXI
Review sách Quân Vương chương 3: Những Vương quốc Hỗn tập
Không giống như các công quốc cha truyền con nối, các công quốc mới gây ra nhiều khó khăn cho người cai trị. Machiavelli đề cập đến các công quốc tổng hợp – một phần mới được sáp nhập vào quốc gia cũ. Ở đây, rối loạn thường xảy ra khi người dân hy vọng cải thiện tình hình với một người cai trị mới, nhưng sau đó nhận ra tình hình trở nên tồi tệ hơn. Một hoàng tử phải “làm tổn thương” những người đã phong ông làm người cai trị để đảm bảo quyền lực của mình, dù ban đầu cần sự thiện chí của họ để vào bang.
Machiavelli sử dụng ví dụ của Louis XII, người đã mất Milan hai lần để minh họa sự khó khăn trong việc duy trì quyền cai trị. Các công quốc tổng hợp dễ duy trì hơn khi quốc gia chinh phục và bị chinh phục có cùng ngôn ngữ và văn hóa, miễn là người cai trị không thay đổi các thể chế và thuế. Khi sáp nhập các quốc gia khác biệt, người cai trị cần sự hỗ trợ mạnh mẽ và phải sống tại đó hoặc thành lập các khu định cư để kiểm soát tốt hơn.
Review sách Quân Vương: Machiavelli cũng khuyên bảo vệ các cường quốc nhỏ láng giềng và làm suy yếu đối thủ để giảm nguy cơ bị xâm lược, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát hiện và xử lý rắc rối từ sớm. Ông chỉ ra sai lầm của Louis XII ở Ý khi liên minh với Giáo hoàng và làm mất sự ủng hộ từ các đồng minh nhỏ, dẫn đến việc mất chỗ đứng. Machiavelli kết luận rằng việc làm cho người khác trở nên quyền lực sẽ tự làm hại chính mình.
Review sách Quân Vương chương 4: Vương quốc của Darius
Machiavelli chuyển sang đế chế cổ đại của Alexander Đại đế, đề cập đến việc các người kế vị của Alexander đã “cai trị an toàn” như thế nào sau khi ông qua đời, dù cuộc chinh phục vẫn chưa hoàn tất. Ông đặt câu hỏi về cách ngăn chặn “tổng nổi dậy” ở các công quốc hỗn hợp mới thành lập. Machiavelli cho rằng tất cả các công quốc đều được cai trị theo một trong hai cách: bởi một hoàng tử và các bộ trưởng, hoặc bởi một hoàng tử và các quý tộc. Trong khi các bộ trưởng chỉ phục tùng hoàng tử, các quý tộc lại có quyền lực từ “dòng dõi cổ xưa” và được lòng dân. Do đó, trong một quốc gia được cai trị bởi hoàng tử và các bộ trưởng do ông bổ nhiệm, như đế chế của Alexander, quyền lực của người cai trị sẽ lớn hơn.
Sách quân vương cho rằng: Alexander đã chinh phục nhà nước của Darius, tương tự như đế chế Thổ Nhĩ Kỳ bằng cách đánh bại Darius trên chiến trường. Sau cái chết của Darius, Alexander chiếm được quốc gia một cách khó khăn lúc đầu nhưng sau đó dễ dàng cai trị. Ngược lại, người La Mã chinh phục các quốc gia tương tự như Pháp, giành được quyền lực dễ dàng nhưng lại gặp khó khăn trong việc duy trì kiểm soát. Machiavelli kết luận rằng “sự tương phản này” phụ thuộc nhiều vào “loại quốc gia mà họ chinh phục” hơn là sức mạnh của những kẻ chinh phục.
Xem thêm: Tóm Tắt Sách Ngũ Luân Thư – Từ Binh Pháp Cho Đến Chiến Lược Kinh Doanh
Review sách Quân Vương chương 5: Phương cách cai trị của những Đô thị
Đối với các bang mới giành được “đã quen với tự do theo luật pháp của mình”, Machiavelli đề xuất ba cách để đảm bảo kiểm soát.
- Thứ nhất, hoàng tử có thể phá hủy nhà nước đó.
- Thứ hai, hoàng tử có thể trực tiếp sống tại đó.
- Cuối cùng, hoàng tử có thể cho phép người dân giữ luật pháp cũ và thiết lập một chế độ đầu sỏ để đảm bảo trung thành.
Tuy nhiên, trong sách quân vương Machiavelli nhấn mạnh rằng “không có cách nào chắc chắn hơn để giữ quyền sở hữu hơn là tàn phá”. Nếu kẻ chinh phục không phá hủy một nền cộng hòa, anh ta có thể sẽ bị hủy diệt bởi sự nhớ về tự do và xu hướng nổi loạn của người dân.
Ngược lại, các công quốc đã giành được dễ cai trị hơn vì sau khi mất đi hoàng tử cũ và không quen với tự do, người dân có xu hướng tuân theo hoàng tử mới hơn. Trong khi đó, các nước cộng hòa bị chinh phục có “nhiều sự sống, hận thù và mong muốn trả thù hơn”. Vì vậy, Machiavelli kết luận rằng “cách chắc chắn nhất” để kiểm soát các nước cộng hòa bị chinh phục là “xóa sổ chúng hoặc đích thân sống tại đó”.
Review sách Quân Vương chương 6: Những lãnh thổ mới chiếm được
Machiavelli khuyến khích những người cai trị nên “theo bước chân của những vĩ nhân” và cạnh tranh với năng lực của họ. Giống như một cung thủ nhắm cao hơn mục tiêu, họ có thể hy vọng đạt được thành công. Với các quốc gia “hoàn toàn mới” và hoàng tử cũng “là người mới”, mức độ khó khăn mà hoàng tử đối mặt phụ thuộc vào năng lực của mình. Machiavelli cho rằng một hoàng tử càng ít phụ thuộc vào vận may thì nền tảng cai trị của anh ta càng vững chắc. Ông nhấn mạnh vào những người như Cyrus và Romulus – những người thâu tóm và xây dựng các vương quốc nhờ sức mạnh của họ không chỉ nhờ vận may.
Review sách quân vương chương cuối: Những hoàng tử giành được quyền lực bằng sức mạnh có thể khó khăn trong việc đạt được vị trí, nhưng dễ dàng duy trì nó. Khó khăn chính nằm ở việc xây dựng một nhà nước mới với “thể chế và luật pháp mới”. Machiavelli viết rằng không có gì khó khăn, đáng nghi ngờ về thành công và nguy hiểm hơn việc bắt đầu thay đổi hiến pháp của một quốc gia. Ông khuyến khích những người đổi mới “tự đứng một mình” và dựa vào nguồn lực của chính họ, nhưng cũng cảnh báo về tính thay đổi và khó thuyết phục của người dân. Machiavelli khuyên các hoàng tử nên tự trang bị vũ khí để dùng sức mạnh nếu lời nói không đủ và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ các thể chế mới bằng lực lượng vũ trang nnhư trường hợp của Hiero, Cyrus và Romulus.
Xem thêm: Tóm Tắt Sách Những Kẻ Xuất Chúng – Giải Mã Cội Nguồn Của Sự Thành Công
Cuốn sách này tốt hay xấu? Thực ra, nó không hẳn tốt cũng chẳng hẳn xấu. Một số người không dám đối diện với sự thật trần trụi mà Machiavelli đưa ra. Có người lo sợ rằng nó sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến thế hệ trẻ. Cũng có những người nhận thấy trong cuốn sách là những lời khuyên hữu ích cho con đường chính trị của họ. Hi vọng bài viết review sách Quân Vương này sẽ giúp các bạn hiểu thêm về thế giới và những quy luật chi phối nó.
Xem thêm: Tóm Tắt Sách Nhà Giả Kim: Hành Trình Tâm Linh Và Khám Phá Bản Thân